Tarihte ilk defa Hollanda’da lale yetiştiriciliği yapılan zamanlarda ortaya çıkan ekonomik balon normalin üstünde beklentiler sebebi ile lale soğanı fiyatlarının anlık olarak yükselmesi ve bunun ardından hızla dibe çakılması olarak biliniyor. Tarihte bu balonun bir diğer örneği ise Güney Denizi Balonu olarak bilinen hisse senetleri fiyatındaki anlık değişmelerin gözlemlendiği olaydır. Ekonomik balon ile ilgili bilgilere bu yazımızda detaylı olarak erişebilecek ve konu hakkında detaylı bilgi sahibi olabileceksiniz.
Ekonomik olarak bakıldığında normal şartlarda olmayan fiyatlarla yapılan ticaret seviyeleri olarak tanımlanabiliyor. Bu tanımı daha anlaşılabilir kılmak için varlıkların şişirilmiş değerleriyle alınıp satılmasıdır. Yatırımcıların yatırım yaptıkları yatırım araçlarının fiyatlarının olağanüstü seviyelerde seyretmesi tamamen anlık olarak yapılan satışlarla varlık fiyatlarının piyasada değer kaybetmesi ile sonuçlanır. Ayrıca ekonomik balonlar; piyasa balonu, spakülatif balon, fiyat balonu veya spekülasyon çılgınlığı olarakta bilinir.
Ekonomik Balonları Öngörmek Ne Kadar Mümkün?
Balon iyiden iyiye şiştiğinde fiyatların hızlı bir şekilde değişmesine sebebiyet verir. Şöyle bir durum var ki bu değişimler genelde öngörülemez. Aslında piyasada bir spekülasyon veya belirsizlik görülmüyorsa balonların meydana gelmesinde farklı farktörler etkili olabiliyor.
Ekonomistler balonların oluşma aşamasında veya daha öncesinde genel olarak tahmin edilemeyeceğini savunuyor. Bu durumda balonların ortaya çıkışı öngörülemeyeceği için ortaya çıktığındada engellenemeyecektir. Balonlar engellenemeyincede bir sürü ekonomik kriz ortaya çıkabilir. Tabi bu noktada ekonomik krizi bastırmak için para politikası araçları da kullanılabilir.
Tarihteki Ekonomik Balon Örnekleri
Ülkelerin ekonomilerinin geçmişini incelediğimizde ekonomik balon örneklerini görmek fazlasıyla mümkün. Özellikle ABD ekonomisinde bu örneklere bolca rastlayabiliyorsunuz.
Örnek vermek gerekirse; 1970’li yıllarda ABD’nin altın standardı uygulamasını sonlandırmasının ardından Amerikan para yönlü genişlemeler muazzam büyüklükte balonların oluşmasına sebep oldu. Bu balonların ortadan kaldırması için Amerikan Merkez Bankası (FED)’in faiz oranlarını %14’ün üzerine çıkarması yeterli oldu. Bu durum ise petrol ve altın rezervlerinin piyasa değerlerinin normal seviyelere düşmesiyle birlikte emtia balonunun patlamasına sebep oldu.
1990’lı yılların başında teknoloji sektörünün mükemmel derecelerde gelişim göstermesi de oluşacak yeni ekonomi balonunun en önemli özelliklerinden biridir. İnternet kullanım oranının git gide artmasıyla birlikte yatırımcılar dot – com şirketlerinin hisselerine yatırım yapmaya başladı. Bunun sonucunda şirketler beklenen kâr oranına yetişemeyerek değer kaybetti. Bunun ardında ise yatırımcıların kaybettiği paralar kaldı.
