Döviz kurlarında yaşanan dalgalanmalar ülkemizde ekonomi gündeminin en önemli konuları arasında yer almaktadır. Ekonomi kanalları ve ekonomi programlarında sıklıkla döviz kurlarında yaşanan artış veya düşüşler ile ilgili bilgiler paylaşılır. Peki döviz kurları neye göre yükselir ya da neye göre düşer ? Döviz kuru fiyatlarına etki eden faktörler nelerdir ? Bu soruların cevaplarını birlikte bulmaya çalışacağımız yazı dizimize başlıyoruz. Keyifli okumalar dileriz.
Döviz Kuru Nedir ? Hangi Para Birimleri Döviz Kuru Olarak Bilinir ?
Arkadaşlar döviz kuru, en basit tabiri ile o ülke dışında kalan para birimlerine denilir. Yani eğer Türkiye için bakıyor isek, Türk Lirası dışında kalan tüm para birimleri döviz kuru olarak adlandırılır. Yani saymaya kalkacak olursak sayamayız çünkü bir çok ülke farklı para birimi kullanmakta ve bunların her biri bizim için bir döviz kuru olarak kabul edilmektedir. Türkiye'de en çok kullanılan döviz kuru ise şüphesiz dolar, euro ve sterlin kurlarıdır. Aslına bakarsanız sadece Türkiye'de değil dünya genelince en çok kullanılan döviz kurları bunlardır denilebilir. Tabi dünya geneli denildiğinde Çin Yuanı, İsviçre Frangı ve Japon Yeni'nin de piyasalarda önemli bir yere sahip olduğunu atlamamak gereklidir.
Türkiye'de özellikle Hac ve Umre dönemlerinde Suudi Riyali kullanımında artış görülmektedir. Bu bakımdan döviz kurları içerisinde Riyal'de ayrı bir öneme sahiptir. Yine Avustralya Doları, Kanada Doları, Bulgaristan Levası, Ukrayna Grivnası gibi para birimleri de ülkemizde alım-satımı gerçekleştirilen para birimleri arasında yer alır. Bunlar dışında kalan para birimlerinin alım satım işlemleri genelikle Kapalı Çarşı'da yapılmaktadır. Bankalarda ya da farklı konumlarda ki döviz bürolarında, farklı ülke para birimlerine ulaşmak zor olabilmektedir. Bu nedenle en çok turist ağırlayan bölgelerden biri olan Kapalı Çarşı içerisinde ki döviz büroları ziyaret edilerek diğer döviz birimlerinde işlem yapılabilir.
Döviz Kurlarını Etkileyen Faktörler
Asıl konumuza gelecek olur isek, döviz kurlarını etkileyen bir çok faktörün bulunduğunu belirtebiliriz. Döviz fiyatlamalarına etki eden faktörler hem Türkiye kaynaklı hem de ilgili para biriminin ülkesi kaynaklı olarak gerçekleşebilir. Yani örnek verecek olur isek, Bulgaristan'da işlerin olumsuz gittiğini düşünelim. Örneğin darbe olduğu düşünüldüğünde veya çok büyük bir ekonomik buhran içerisine girildiği düşünüldüğünde, Bulgaristan para birimi Leva'da sert düşüşler görülecektir. Bu durumda Bulgaristan Levası, Türk Lirası karşısında değer kaybedecektir.
Olumlu bir örnekten gidecek olur isek, Kanada ekonomisinin çok iyiye gittiği bir dönem olduğunu düşünelim. Önemli bir petrol üreticisi olan Kanada'nın ekonomisi hem iyiye gidiyor hem de petrol fiyatları dünyada yükselişte. Bu durumda Kanada Doları, Türk Lirası karşısında yükselişe geçecektir. Çünkü Kanada'da ekonomideki düzelme para birimine olumlu etki edecektir. Bunun neticesinde küresel piyasalarda Kanada Doları'nın değer kazancı sonrası cadtry paritesi yani Kanada Doları Türk lirası paritesinde de yükselişler kaçınılmaz olacaktır.
Bir de yerel para birimi kaynaklı döviz kuru hareketleri bulunmaktadır. Burada yine Türkiye'yi baz olarak aldığımızda, ülkemizde yaşanabilecek olumsuz durumlarda TL'de yakanabilecek değer kayıpları döviz kurlarında artış olarak yansıyacaktır. Örneğin Türkiye iç siyasetinde yaşanan sorunların arttığı, terör olaylarının çoğaldığı dönemlerde Türkiye'den yabancı yatırımcı çıkışları olmaktadır. Bu da Türk Lirasına olan güven, azaltmakta ve TL varlıkları sert satışlara maruz kalabilmektedir. Bu durumda tüm döviz kurları Türk Lirası karşısında yükselişe geçecektir. Bu yükselişin sebebi döviz birimleri değil, Türk Lirası olmuş olacaktır. Sonuç olarak, döviz kurlarını etkileyen genel anlamda iki faktör bulunmaktadır. Bunlardan ilki döviz kurunu oluşturan ülke içerisinde yaşanan olumlu ve olumsuz ekonomik gelişmelerdir. Diğeri ise yerel para kaynaklı yani Türk Lirasında olumlu veya olumsuz fiyatlama oluşturabilecek her türlü gelişme. Peki bu gelişmeler nelerdir, hangi durumlarda para birimi nasıl etkilenir ? Dilerseniz kısaca bunları da açıklamış olalım.
Enflasyon Oranları
Türkiye'de enflasyon oranları uzun yıllardan beri sorun olmuştur. Avrupa Birliği ülkeleri ve Abd gibi gelişmiş ülkeler enflasyon oluşturmakta zorlanırken, biz içeride enflasyon oranlarını düşürmek için çalışmaktayız. Ancak son yıllarda Türkiye'de enflasyon oranları %20'lere kadar yaklaşmış durumda ve bu durum Türk Lirası için negatif bir gelişme olarak görünmekte. Dolayısı ile enflasyon oranlarının artmaya devam etmesi TL için negatif algısı oluşturacaktır.
Döviz kurunu baz aldığımızda ise örneğin Abd Doları baz alınır ise, açıklanacak enflasyon oranı beklentilerin üzerinde gelirse bu olumlu bir gelişme olacaktır. Yani Abd uzun bir süredir enflasyon oranlarını %2 seviyesine yükseltmek için çeşitli önlemler uygulamakta ancak bir türlü başarılı olamamaktadır. Bu konuda başarı sağlaması ve ülke ekonomisinin enflasyon üretebilmesi Abd ekonomisi için pozitif bir gelişme olacaktır. Dolayısı ile küresel piyasalarda yükselen bir dolan endeksi oluşacaktır. Bunun da Türk Lirasına yansıması negatif olacaktır. Yani Abd ekonomisinde enflasyon oranında yaşanan artış dolar tl paritesine yükseliş olarak yansıyacaktır.
Faiz Oranlarında Yaşanan Değişimler
Ülkelerin faiz oranları döviz kuru fiyatları için belirleyici etkenlerden bir tanesidir. Türkiye'de faiz oranları arttırıldığında genellikle döviz kurlarının düştüğü görülmektedir. Zaten Türkiye'de faizler genellikle döviz kurlarını durdurmak ve dolayısı ile de enflasyon oranlarını düşürmek için arttırılmaktadır. Buradan çıkarabileceğimiz sonuç, Türkiye'de faiz oranları arttırıldığında döviz kurlarında düşüş görülmesi sonucudur.
Avrupa para birimi Euro'yu baz alalım. Avrupa'da sıfır seviyesine yakın faiz oranlarının olduğu bir dönemden geçmekteyiz. Bu sayede ECB, enflasyon üretmeye ve ülke ekonomisini toparlamaya çalışıyor ancak bunda başarılı olabilmiş değil. AMB'nın faiz artırması demek Euro'nun değerinin artacağı anlamına gelir. Yani euro hem dolar karşısında hem de diğer bir çok para birimi karşısında değer kazanacaktır. Bu durumdan etkilenecek olan para birimlerinden biri de Türk Lirası olacaktır. Euro'nun değeri artığı için eurtry paritesinde de yükseliş kaçınılmaz olacaktır. Euro kuru döviz sepetini de etkileyeceği için diğer bir çok döviz kuru üzerinde de yükseliş baskısı oluşabilecektir.
Siyasi ve Politik Olaylar
Türkiye'de yaşanacak siyasi ve politik olaylarda döviz kurlarını etkileyen faktörler arasında yer almaktadır. Örneğin 2019 yılı içinde yapılan seçimlerin yenilenme süreci bir belirsizlik ortamı oluşturduğundan bu ve benzeri dönemlerde döviz kurlarının yükseldiği görülebilir. Yine Suriye'de yaşanan gelişmeler neticesinde Suriye'den Türkiye'ye yaşanan göç dalgası Türkiye ekonomisi için olumsuz bir gelişmedir. Bu nedenle de böyle durumlarda döviz kurlarında artış görülebilmektedir.
Siyasi olaylara örnek verecek olur isek, ABD ile ikili ilişkilerin yönü örnek gösterilebilir. Papaz Brunson davası geçtiğimiz senelerde Türkiye ile Abd arasında ciddi bir siyasi krize yol açmıştı. Bu dönemde Türk Lirası ciddi bir değer kaybı yaşadı. Sonrasında ise Brunson'ın salınması ile beraber ikili ilişkilerin normale dönmesi, Türk Lirası'nın tüm piyasalardan olumlu ayrışmasını sağladı. TL'de yaşanan pozitif fiyatlama ise döviz kurlarında düşüşü beraberinde getirmiş oldu.
Spekülasyon ve Manipulasyonlar
Döviz kurlarını etkileyen önemli bir detay ise spekülasyonlardır. Bazı kesimler tarafından yapılan bilgi karmaşası ile beraber o ülke para biriminde değer kaybına neden olunabilir. Örneğin Türkiye'de ilerde kötü bir olay yaşanacağına dair yapılan uyarılar, aslı olmayan iddialar spekulatör ve manipülatörler tarafından dillendirilebilir. Bu durumda yatırımcılar Türkiye'yi terk etmek isteyeceğinden TL varlıklarından satış yoluna gideceklerdir. Böyle zamanlarda TL'nin değer kaybetmesi beklenir. Dolayısı ile döviz kurlarının artış gösterdiği görünecektir. Son dönemde özellikle kredi derecelendirme kuruluşları üzerinden yapılan açıklamaların ciddi bir spekülasyon ve manipulasyon kaynağı olduğu düşünülmektedir.
İthalat ve İhracat Rakamları
Ülkelerin en önemli göstergelerin biri de ödemeler dengesidir. Gelen para ve giden para birbirini karşılıyor mu sorusu ekonomilerde oldukça büyük bir öneme sahiptir. Türkiye gelişmekte olan ülkeler kategorisindedir ve ihracata dayalı bir büyüme stratejisi izlemektedir. Ancak son dönemde bu konuda sıkıntılar yaşanmaktadır. Yüksek enflasyon ve artan döviz kurları bu sıkıntıları oluşturan temel faktörlerdir. Türkiye dışına yapılan ihracatın, ithalattan fazla olması ülke ekonomisi için olumlu bir gelişme olarak kabul edilir. Dolayısı ile diğer şartlar sabitken bu durum TL için pozitif gelişme olacaktır. Yani döviz kurlarında geri çekilmenin yaşanacağı bir dönemi beraberinde getirecektir denilebilir.
Arkadaşlar toparlayacak olur isek, döviz kurlarına etki eden burada belirttiğimiz veya es geçmiş olduğumuz bir çok faktör bulunmakta. Önemli gördüğümüz etkenleri sizlerle paylaşamaya çalıştık. Sizlerde döviz kurlarına etki ettiğini düşündüğünüz detayları konu altına yazarak bizimle paylaşabilirsiniz.
